Hoe gevoelig ben jij voor nepnieuws?

Kun je zorgen dat die achtergrond wat vloeiender overloopt. Het gezicht moet goed gepast zijn. Hier wil ik die overgang hebben. Kun je hem hier vastleggen, renderen. Ja, deze is goed. Nice boys! Ik ben zo benieuwd wat Janouk ervan denkt. Janouk! Ja? Check wat ik heb gemaakt met de boys van de hobbyclub. Ja. Hier. Zojuist is bekend geworden dat er een middel is gevonden waardoor mensen eeuwig kunnen leven. Het zou gaan om zoutkorrels die zijn gevonden op de zoutvlaktes van Bolivia in Zuid-Amerika. Hoe kom jij dan aan die beelden? Ik herken die opnames helemaal niet. Vet he? Heb ik gemaakt met zo'n online programma waarmee je van die fakenewsvideo's in elkaar kan zetten. Kijk, dit is het origineel. Zojuist is bekend. Zo, dit heb ik ervan gemaakt. Dat mensen eeuwig kunnen leven. Het zou gaan om zoutkorrels die zijn gevonden, op de zout...Nice he? Ja, ik moet zeggen prof. Dit is bijna niet van echt te onderscheiden. Goed gedaan hoor. Ja, het is vet, maar ook wel een beetje problematisch. Want iedereen kan natuurlijk zo'n nepvideo in elkaar flansen. Of zo'n verzonnen speech van een wereldleider. Dat online gooien en je brein trapt er zo in. Dat is toch levensgevaarlijk eigenlijk, dat we ons brein zo makkelijk kunnen misleiden? Ja, maar het is wel ook meteen een heel interessant onderwerp voor een onderzoek. Hoe gevoelig ben je voor nepnieuws? We gaan dit natuurlijk onderzoeken met het Brainstormtestteam. En als je kijkt: doe mee! Ja, ik ben wel eens in nepnieuws getrapt, maar niet bewust. Meestal geloof je dat nieuws en alles wel echt is, maar de laatste tijd zie ik alleen maar neppe dingen voorbijkomen, dus dan geloof ik niet zo heel veel meer. In dit onderzoek willen we gaan kijken of er een bepaald type persoonlijkheid is dat sneller in nepnieuws trapt dan andere, dus die gewoon gevoeliger is voor nepnieuwsberichten. Ja. Maar daarvoor moeten we ons testteam wel gaan confronteren met een nepnieuwsbericht. Wat zullen we doen? Willem-Alexander speelt een rolletje in de nieuwste James Bondfilm. Dat gelooft niemand. Door meevaller van de overheid krijgt elke Nederlander € 500. Echt? Nee. Oh! Ik heb een goede. Enorme meteoriet nadert de aarde. Ja, dat vind ik een goede. Die is namelijk wel overtuigend. Ons testteam moet natuurlijk wel denken dat het echt is. Dus wat we gaan doen is een noodmelding uitsturen naar de telefoontjes van ons testteam. Dat is een beetje gemeen, maar is wel nodig voor ons onderzoek. We moeten even BS bij zetten hè? Oh ja. Dat staat voor Brainstorm, maar ook voor bullshit. Leuk bedacht. Ja oké, ben je al klaar? We sturen dus nu een BS-alert naar hun telefoons. Kijk ze stoten elkaar aan. Hij komt binnen. Zouden ze hem geloven? Ik ben benieuwd. Ik weet het niet. Oh kijk, die blikken in hun ogen, die trappen erin. Ik denk het ook. Ik schrok er wel van, want ik ik zag het en ik dacht van hé, dat is best wel raar dat ik het zomaar op mijn telefoon kreeg. Ik schrok er een beetje van om eerlijk te zijn. Eerst dacht ik van hé wat? Maar toen dacht ik even voor een seconde langer dacht ik he, wat is dit voor onzin? Ik geloofde het wel, ja. Deel één geslaagd! Daar trapten de meesten toch maar mooi in. Tijd voor het volgende onderdeel van dit fakenieuwsexperiment. We geven ons testteam nu een korte vragenlijst. Waarschijnlijk denk je zometeen: wat hebben deze vragen nou met nepnieuws te maken? Maar even geduld a.u.b., straks snap je waarom we dat doen. Goed, ik ga jullie zometeen drie vragen stellen, drie raadsels geven en de bedoeling is dat jullie het antwoord op het papier schrijven. Ja? Komt ie. Vraag één. Een pen en een potlood kosten samen € 1,10. De pen is € 1 duurder dan het potlood. Wat kost het potlood? Vraag twee. Als het vijf machines 5 minuten kost om vijf producten te maken, hoe lang duurt het voor honderd machines dan om honderd producten te maken? Vraag drie. In een vijver drijven waterlelies. Dagelijks verdubbelt het aantal. Na 48 uur ligt de hele vijver bedekt met lelies. Hoeveel dagen duurde het voordat de helft van de vijver bedekt was? Als je alle drie de raadsels hebt beantwoord, dan mag je even je hand opsteken. Yes, gezien. Ook op school, altijd met mijn toetsen ben ik altijd als eerste klaar. Het is... Ik krijg ook altijd van mijn leraren krijg ik altijd een opmerking van je ben best wel snel klaar, heb je de vragen wel goed gelezen en zo. Klaar? Ja? ja? Volgens mij was ik als laatste klaar, maar het leek alsof het heel duidelijk was welk antwoord het was. Maar puur daarom ga ik juist veel lastiger nadenken en dan duurt het wel eventjes voordat ik op een antwoord kom. Goed jongens, dan mogen jullie de blaadjes aan mij geven. Hoe lang deed jij erover om antwoord te geven? Gaf je snel antwoord of dacht je even na? Zo, dit gaan we even onderzoeken. Ik kom straks bij jullie terug. Wij hebben hier de antwoorden van ons testteam. Maar nog veel belangrijker dan de antwoorden is eigenlijk hoe lang ze er over deden om dat antwoord te geven. Ik heb hier de formulieren van de testteamleden die heel snel een antwoord gaven. Ik heb hier de formulieren van degenen die er wat langer de tijd voor namen voordat ze een antwoord gaven. Laten we eens kijken of er een verband te ontdekken is tussen deze twee groepen en de mate waarop ze fake nieuws zullen herkennen. Ons grote nepnieuwsexperiment gaat verder. We gaan onze testteamleden nu een aantal nieuwsberichten voorleggen, waaronder echte, maar ook fake berichten. Wat denk jij? Welke zijn echt en welke zijn hartstikke nep? De provincie Limburg wordt Vlaams. NASA: asteroïde mogelijk op ramkoers met aarde. Opwarming aarde leidt tot vroege ijstijd. Jager in Wit-Rusland beschoten door vos. Kantinejuffrouw steelt voor € 1,5 miljoen aan kippenvleugeltjes. Slapende bestuurder rijdt kwartier met 110 kilometer over autobaan. Vliegende e-bike. Toch fietsrijbewijs voor bejaarden. Goed. We hebben jullie ingedeeld in twee groepen. Aan deze kant zitten degenen die net heel snel antwoord gaven op de raadsels. En aan deze kant zitten de testteamleden die er iets langer over deden om met een antwoord te komen. Ja, dan hebben jullie zojuist een aantal nieuwsberichten bekeken en een deel van de nieuwsberichten was nep. Pak je mobieltje maar. Dan mogen jullie beoordelen welke van de nieuwsberichten fake waren. Die eerste vraag van Limburg, die was echt heel erg makkelijk. Die was hartstikke nep, maar voor de rest vond ik het wel erg lastig om uit elkaar te halen. Want ja, het waren allemaal best wel gekke berichten. Alleen ja, er gebeuren ook best wel gekke dingen in de wereld. Eerst kijken naar de kopjes, plaatjes. Eerste regel, laatste regel. We hadden geprobeerd het zo goed mogelijk te doen. En dat gaat bij mij best wel natuurlijk. Dat is gewoon een natuurlijk proces voor mij. Dus ik vond het niet heel lastig gaan eigenlijk. Vaak zie je bijvoorbeeld daar een paar zinnen in dat je denkt nou, dit is heel onlogisch. Maar ik vond het nog best wel moeilijk omdat het allemaal best wel geloofwaardig klonk. En dit zijn de berichten die fake zijn. Hoeveel nepberichten heb jij eruit gepikt? Oké prof. Jij hebt alle informatie inmiddels verzameld en verwerkt. Wat is de uitslag? Is het een beetje wat je verwacht had? Op zich wel. De resultaten zijn helder. Kijk. Vier van die acht nieuwsberichten, dat waren fake news berichten. En we zien dat de mensen die net bij de raadsels er iets langer over deden om met de antwoorden te komen, drie van die vier fake newsberichten juist hebben herkend. Mensen die snel waren met het geven van een antwoord op die raadsels net hebben maar twee van die fake nieuwsberichten herkend. En wat blijkt nou? Mensen die gevoelsmatig sneller antwoord geven op raadsels zijn ook gevoeliger voor fake nieuws. Hoe kan dat eigenlijk? We denken allemaal op twee manieren. De eerste is snel, op gevoel en vaak onbewust. Het is een manier van denken waarbij de hersenen minder energie vragen. En dat is nuttig als we snel iets moeten beslissen. Kun je wel veilig oversteken? De andere manier van denken gaat veel langzamer, is heel bewust, analyserend en kritisch. Deze manier vraagt veel meer energie van je brein, maar dwingt je wel om langer na te denken over de antwoorden. Toch is die langzame en kritische manier van denken best lastig. Ons brein is in de basis lui en wil graag energie besparen. Het is daarom moeilijker voor onze hersenen om fake nieuws te herkennen. Dat kritisch kijken naar nieuwsberichten en het checken van bronnen is eigenlijk iets wat we met z'n allen een beetje meer zouden moeten leren. Maar aan de andere kant snap ik ook wel dat als je je socials bekijkt, dat je dan niet diepgravend bronnenonderzoek gaat lopen doen, toch? Nee, maar het is misschien wel goed, zeker wat betreft online berichten om met jezelf af te spreken niet alles zomaar voor waar aan te nemen. Kijk ook goed naar nieuwskoppen bijvoorbeeld. Staan er dingen in die jou heel erg naar dat artikel of naar die site lokken? Dan kan er sprake zijn van een clickbait. Ja, die gebruiken vaak van die termen om je nieuwsgierig te maken. Ongelooflijk of angstaanjagend. En dat zijn nou vaak termen die je niet tegenkomt in echte nieuwsberichten. Nee dus zo zie je maar, je brein is heel makkelijk te misleiden. Maar zodra je dat weet, zul je misschien toch minder snel in die fake nieuwsberichten trappen.