Waarom is Schokland werelderfgoed?

Wat hebben de archeologische stad Cyrene, piramides en tempels in Egypte, het Engelse Stonehenge, de Orkhon Vallei in Mongolië en Schotland met elkaar gemeen? Schokland! Schokland? Schokland. O, met een K. Even omkleden... Aaah. Schokland dus. Ja, al die plekken zijn uniek en het zijn werelderfgoederen erkend door de Unesco, een onderdeel van de Verenigde Naties. Je hoeft geen wereldreis te maken om ze te zien, nee, ons land heeft ook dus werelderfgoederen! Schokland ligt in de Noordoostpolder en was ooit een eiland in de Zuiderzee. Vanaf de prehistorie woonden hier al mensen. Die hebben allemaal hun sporen nagelaten. Schokland is werelderfgoed vanwege de archeologische vondsten. De geschiedenis van Nederland zit hier gewoon in de grond, in een bodem die ooit zee was. Maar niet altijd was hier een zee en Schokland was ook niet altijd een eiland. Tienduizenden jaren geleden was het hier een toendra waar rendieren renden en er leefde zelfs de mammoet! Dit zijn opgegraven botten van de wolharige mammoet. Er is meer gevonden uit de prehistorie. Wat dacht je van het skelet van een beer. Dit zijn de oudste voetstappen van Europa, zo'n 4000 jaar oud. Dit is een menselijk skelet. Hoofd, ribbenkast, beenderen. Het is bijna 4600 jaar oud. Het landschap veranderde. Vanuit de Noordzee stroomde steeds meer water het land over. Er ontstond een meer en uiteindelijk veranderde dat meer in de Zuiderzee. En in die zee ontstond een eiland: Schokland. Hier kun je zien hoe groot het eiland Schokland vroeger was. Dit bruin-gelige en groene is het gebied van de afgelopen 200 jaar. Het deel dat over bleef en wat nog steeds boven het polderlandschap uitsteekt is deze lichtgroene strook hier. Schokland was niet opgewassen tegen de vele stormen. Het water beukte er tegenaan, het eiland brokkelde af en het werd steeds kleiner. Alles binnen deze rode lijnen, dat is allemaal werelderfgoed. Dat geeft wel aan hoe groot dat eiland geweest kan zijn. Er zijn in dit hele gebied 160 archeologische vindplaatsen. Archeoloog Yftinus van de Rijksuniversiteit Groningen. Jouw specialisme is Schokland. Dus ik zeg: laten we gaan graven; kijken wat we tegenkomen. Dat mag helaas niet. Het is werelderfgoed dus het is beschermd. Maar als archeoloog wil je toch die grond in, opgraven en laten zien wat je gevonden hebt? Dat is het probleem. Ik zou dat heel graag willen. We hebben ook nieuwe onderzoekstechnieken waarmee we veel meer kunnen doen dan toen, maar het mag niet. Gelukkig is er nog wel wat te zien hoor van wat er in die bodem ligt. Voordat Schokland werelderfgoed werd, mocht er gewoon gegraven worden. Dick is zo'n archeoloog die nog lekker in de bodem mocht wroeten. Ja, heerlijk, dat was avontuur. We hebben hier van alles en nog wat. Bijvoorbeeld huishoudelijk materiaal, braadpannen, wijnflessen, maar ook een ding als dit. Jij hebt daar een benen schaats, maar deze is iets jonger. Ik schat dit 100-150 jaar oud. En dat leer is nog steeds goed? Ja. Dit is een handbescherming van een zwaard. Dat heet een gevest. Hier stak het mes uit. Dus als je dan aan het vechten was, dan had je een bescherming voor je hand. Dit is een prehistorische schedel van een mens, dik 4000 jaar oud. Zo hee. En dit is een van de vroege inwoners van wat nou Schokland is. Dat is wel heel bijzonder, hee. Gewoon duizenden jaren oud. Hij is goed bewaard gebleven. Er mag dan misschien niet in worden gegraven, maar er kan wel in de bodem gekeken worden. Yftinus laat het zo zien. Op Schokland graven mag niet, maar we kunnen wel met behulp van geluid op zoek naar archeologische resten. We gaan met speciale apparatuur de bodem aflezen om zo te kijken wat er in de grond zit. Yftinus, wat heb jij nou voor looprekje? Dit zijn twee magnetometers. Een magnetometer? Ja, da's een apparaat waarmee je de bodem kan scannen. Zo kan ik zien of er baksteen in de bodem zit, of ijzer. Daarmee kan ik de fundering van een huis terugvinden. Hee. Ja, volgens mij zit hier iets. Hier. Oke. En nu? We gaan een boring zetten. We mogen niet graven, maar met een boring kunnen we kijken wat er zit. 1, 2, 3. Ja. Oké, stop maar. Dus nu zie je eigenlijk als ik het mes erbij pak wat hier in de bodem zit. De magnetometer heeft z'n werk gedaan. De beelden staan in de computer. Wat zien we? Je ziet een groot vlak met grijze, witte en zwarte kleuren. En deze zwarte rondjes met een hele grote witte vlek eromheen, dat zijn haarden. Daar is dus gekookt. En hieronder zie je allemaal punten. Dat vormen allemaal palen en funderingen van huizen. We hebben ook nog een bodemmonster genomen, een stukje uit de grond. Ja, klopt. Die hebben we hier ongeveer genomen op de kaart. Ik heb dat monster gezeefd en gekeken wat er nou in voor kwam. Hier zie je twee botjes van een vis. Een graatje en een wervel. Deze grote brokken is allemaal restant van baksteen. Hier scherven van geglazuurd aardewerk. Dit zijn kleine stukjes houtskool. Misschien afkomstig van de vuurplaats of van de haard. Hiermee kunnen we al vaststellen dat er gewoond en geleefd werd op Zuiderbuurt. Die heuvel is een van de drie terpen waar de Schokkers woonden. Dit is Middelbuurt. En dat kerkje is nog echt over uit de tijd dat Schokland 'n eiland was. Mooi toch. Hier kwamen de boten en schepen binnen en hier vertrokken ze ook. Dit was de haven van Schokland. Om de Schokkers te beschermen tegen het wilde water van de Zuiderzee bouwden ze paalschermen aan de oostrand van het eiland. Zo hoopten ze dat de wilde golven 't eiland niet verder af zouden breken. Desondanks stroomden grote delen van het eiland alsnog over met water. En om nou van het ene naar het andere dorp te komen, legden ze een weg aan met behulp van planken, de zogeheten Schokker snelweg. En die is zoals je ziet ietwat smal. Stel je komt iemand tegen. Om nou veilig zo je weg te vervolgen, hadden ze iets bedacht. Ze pakten elkaar stevig vast, ze dansten zo een half rondje en op die manier kon je veilig je weg vervolgen. En verliefde stelletjes die vonden dat wel mooi, want die bleven maar dansen en dansen. En dansen en dansen. Het is het jaar 1932 en de Afsluitdijk is klaar. De Zuiderzee wordt het IJsselmeer. En omdat we in Nederland meer landbouwgrond nodig hadden, werden delen van het IJsselmeer ingepolderd. Grote pompen waren dag en nacht aan het werk en zo ontstond land. En in 1942 werd Schokland bij de Noordoostpolder getrokken. En op die manier was Schokland geen eiland meer. In de Zuiderzee zijn vroeger veel schepen vergaan. Tijdens het droogleggen zijn er een paar honderd scheepswrakken ontdekt. En eentje hebben ze er bewaard. Deze. Moet je kijken! Dit soort schepen zitten er dus nu nog in de bodem. Dit wrak is een vissersboot van 300 jaar oud. En onthoud deze palen met een rood schip er op, want overal waar zo'n bord staat, ligt een scheepswrak in de grond. In Flevoland zijn dat er in totaal zo'n 430 en daarmee is het het grootste scheepskerkhof op land ter wereld. Maar Yftinus, hoe weten we nou precies waar ze in de grond liggen? Kort na de inpoldering hebben de boeren hun land geploegd. Ze meldden het als ze hout omhoog haalden en dan werd er een scheepje op de kaart van Flevoland gezet. Ik heb daar nu nog een kaart van. Hier ze je alle scheepswrakken die zijn gevonden in Flevoland. Heel veel stipjes. Hier zie je ook het wrak waar wij nu bij staan. Dat geeft het paaltje aan. De rode vlekken zijn plekken waar heel veel wrakken zijn. En hier zie je Schokland. Heel veel schepen gingen naar en van Schokland dus er was heel veel scheepsverkeer. En dus vergingen er ook heel veel schepen. Van alle werelderfgoederen is Schokland wel een heel aparte. Er is genoeg te zien, maar de meeste bodemschatten bevinden zich onder de grond en daar zullen ze voorlopig ook wel blijven. We gaan door, op naar het volgende werelderfgoed. Ja, kom... Okee. Dat wordt lopen.